نجات عبارت است از یک سری عملیاتی که منجر به رهایی افراد زنده از شرایط بحرانی و به دام افتاده می شود و هم چنین انجام کمک های نخستین بر روی انها که از وخامت حال افراد جلوگیری نماید. کارهای عملی اساس اموزش نجات است و اموزش عملی یا تئوری برای تفهیم مسئولیت ها و  فهم بهتر کارهای عملی به کار میرود و اموزش شفاهی به تنهشایی دارای ارزش کمی بمده  و   همچنین نمایش یک عمل نجات بدون اینکه نجات گران عملا” وشخصا” ان را انجام ندهند فایده چندانی ندارد. مهارت انضباط وکار دسته جمعی که با اطلاعات فنی توام باشد از جمله عوامل بسیار مفید در عملیات نجات هستند.این عوامل را فقط با کارهای عملی وواقعی میتوان ه دست اورد. کار نجات یک کار کاملا” فنی است واجرای صحیح ان احتیاج به اموزش و تمرین و مهارت های خاصی دارد.افرادی که بخواهند در مرحله اولیه و ابتدایی تا قبل از رسیدن دسته های متخصص و تعلیم دیده عملیات نجات را انجام دهند بایستی توجه داشته باشند که چه کارهایی را باید به مرحله اجرا بگذارند.کلیه عملیات نجات باید به طور گروهی یا دسته جمعی انجام شود . بایستی دستورات فرمانده گروه را دقیقا” و به موقع اجرا کرد.زیرا ممکن است جان مصدوم وشاید جان خود نجات گر نیز به خطر افتد واین بستگی به اطاعت واجرای حتی کوچکترین دستور فرمانده گروه دارد. در عملیات نجات نتیجه کار یک فرد تعلیم دیده و با هوش به مراتب بیشتر و موثرتر از قدرت ونیروی جسمانی اوست. نقش و وظایف امدادگر در صحنه اسیب: به هر دوره دیده داوطلب یا مامور که اقدام به ارائه کمکهای مورد نیاز نماید امدادگر گفته می شود و او به عنوان یک فرد کمک دهنده می تواند وظایف متعددی را در صحنه اسیب بر عهده دارد. این وظایف و نقشها بسته به نوع .شرایطحادثه به شرح زیر متفاوت میباشد: ۱ـ رسیدگی سریع و مناسب به مصدومین موجود درصحنه اسیب یا بیماران. ۲ـ حفاطت از سلامت خود. ۳ـ حفاظت وامنی صحنه اسیب. ۴ـ درخواست کمک از مراجع ذی صلاح(اورژانس  اتش نشانی  هلال احمر  پلیس و…. ۵ـ مشارکت در عملیات جستجو ونجات(sar). ۶ـ دستیابی به مصدوم و رها سازی. ۷ـ انجام ارزیابی مصدوم و سانحه. ۸ـ اجرای گمگ های اولیه و اقدامات ضروری. ۹ـ انتقال مصدوم( در صورت لزوم). ۱۰ـ هدایت اطرافیان ونظاره گران به انجام اقدامات ضروری( مدیریت صحنه). ۱۱ـ کنترل فعالیت ها و اقدامات اطرافیان و نظاره گران صحنه اسیب. ۱۲ـ کمک به پرسنل اورژانس و سایر نیرو های امدادی(در صورت لزوم). ۱۳ـ مکتوب سازی اقدامات و مراقبت ها. ۱۴ـ اطلاع رسانی. ۱۵ـ حمایت روانی از اسیب دیدگان. ۱۶ـ پشتیبانی عملیات. ۱۷ـارتقاء سطح معلومات و مهارت های خود و دیگران. خصوصیات امداد گر: ۱ـ داشتن اطلاعات کافی و مهارت های لازم جهت انجام کمک های اولیه. ۲ـحفظ خونسردی در حین مواجهه با صحنه اسیب و مصدومین. ۳ـسرعت عمل در کار. این امر برای رسیدگی به عوامل تهدید کننده زندگی پر اهمیت می باشد. ۴ـداشتن ابتکار عمل و حد اکثر استفاده از حداقل وسایل موجود. ۵ـتسلی بخشیدن به مصدومین و حمایت روانی از انها. ۶ـرعایت فرهنگ غالب منطقه اسیب و پایبندی به تعالیم مذهبی و ارزشها. ۷ـشناخت محدئده فعالیت خود و عدم دخالت در امور پزشکی. ۸ـاراسته بودن ظاهر و بر خورده مناسب. آشنایی با تجهیزات امداد و نجاتبعنوان یک امدادگر ممکن است در صحنه حادثه مثل یک پلیس، عبور و مرور را کنترل کنید و یا مانند یک مأمور آتش نشانی مجبور به خاموش کردن آتش سوزی و رهاسازی مصدومین گرفتار در آتش، و یا زیر آوار و اتومبیل باشید. بنابراین باید برای ایفای نقش صحیح خودتان احتیاج به ابزار و تجهیزات بخصوص دارید و باید آنجا که ممکن است نسبت به صحنه حادثه ای که به آن وارد می شوید مجهز به وسایل مورد نیاز آن صحنه باشید. البته شما باید خصوصیت حسن ابتکار و خلاقیت را در خودتان بیشتر فعال کنید، زیرا باید در نظر داشته باشید که ممکن است شما به صحنه ای وارد شوید و هیچگونه تجهیزاتی به همراه ندارید، مثلاً زمانی که شما به تعطیلات می روید ناگهان با صحنه حادثه ای رو به رو می شوید، در اینجا باید وسائل موجود در صحنه و در دسترس را بطور ابتکاری و کاملاً صحیح برای کنترل خطرات و ایجاد مراقبت بکار گیرید. مثلاً ممکمن است شما برای بی حرکت کردن عضو آسیب دیده مصدوم، آتل در اختیار نداشته باشید از آنجا که می دانید کار آتل بی حرکت کردن عضو آسیب دیده است از هر وسیله ای که بتواند اینگونه عمل کند می توانید استفاده کنید.   نکته ای دیگر که در رابطه با تجهیزات باید در نظر داشت این است که در صحنه های وسیع حوادث گروههای متعددی به کمک می آیند این گروهها برای کمک رسانی به صحنه وارد می شوند و هر گروه مجهز به دستگاهها و تجهیزات خاصی هستند و افراد هر گروه قبلاً طی دوره های آموزشی کاملاً کار با این تجهیزات را آموخته اند. از آنجا که ممکن است شما بعنوان یک امدادگر در کنار این گروهها در امر امدادرسانی همکاری داشته باشید آشنایی مختصری با این وسائل برای شما مقید خواهد بود.  در این بخش سعی شده است تا لیست تقریباً کاملی از تجهیزات در اختیار شما قرار بگیرد. وسائل و تجهیزات به سه دسته کلی تقسیم می شوند: الف)تجهیزات شخصی و انفرادی امدادگر        ب)تجهیزات امداد و کمک های اولیه ج)تجهیزات نجات  الف)تجهیزات شخصی و انفرادی امدادگر: شما به عنوان یک امدادگر باید بدانید بدلیل پراسترس بودن لحظات اولیه حوادث و اعزام، معمولاً بعضی از تجهیزات اولیه که هر امدادگر باید به همراه داشته باشد فراموش می شود، که نتیجه آن، بوجود آمدن مشکلاتی برای شما می باشـد. پس در زمان حرکت و اعزام دقت داشته باشید که حداقل، وسائل شخصی و تجهیزات انفرادی خود را به همراه داشته باشید. تجهیزات شخصی آن دسته از وسائلی هستند که معمولاً هر امدادگر خودش تهیه می کند، تا در زمان اعزام به منطقه حادثه به همراه داشته باشد و در حفظ بهداشت فردی امدادگر بسیار مؤثر می باشد. تجهیزات شخصی: ظروف غذا (بشقاب، قاشق، چاقو، دربازکن، لیوان) – مسواک و خمیردندان – حوله و صابون – کارت شناسایی – کبریت یا فندک – دمپائی – لباس اضافه – سوزن و نخ – کاغذ و قلم. تجهیزات انفرادی نیز وسائلی هستند که معمولاً با توجه به نیاز هر عملیات و امکانات موجود در سازمان در اختیار نیروهای امدادی قرار می گیرد، تا آمادگی لازم را جهت انجام مأموریتهای امدادی داشته باشند. تجهیزات انفرادی: کوله پشتی، کیسه خواب یا پتو، پوتین یا کفش مناسب، لباس امدادی(با توجه به فصل)، چراغ قوه، قمقمه، ماسکهای مجافظ، دستکشهای محافظ، جعبه کمکهای اولیه انفرادی، غذای فاسد نشدنی جهت ۲۴ ساعت. ب)تجهیزات امداد و کمک های اولیه بعد از اینکه امدادگر آماده شد، حالا نیاز به تجهیزات و ابزار لازم جهت ایجادآمادگی و انجام مأموریت را دارد، که یک بخش از این تجهیزات را وسائل امدادی و پزشکی تشکیل می دهند و البته شما تا حدود زیادی با آنها در    دوره های قبل آشنا شده اید.  وسایل جعبه کمکهای اولیه: باند(سه گوش، نواری، کشی، توری)، گاز استریل، گاز وازلین)، سوزن قفلی، دستمال کاغذی، پنس و قیچی، آتل انگشت(فینگر)، ایروی (Air way)، ماسک مخصوص تنفس مصنوعی، ورقه های آلومینیومی استریل جهت مصدومین سوختگی، سرم شستشو، بتادین، چسب زخم ، چسب روی باند، ترمومتر ، چراغ قوه، دستکش استریل، دستکش یکبار مصرف.   تجهیزات امدادی شامل: ۱- دستگاه فشارسنج و گوشی پزشکی ۲- کیسه های آب سرد وگرم ۳- ملحفه ۴- انواع آتل چوبی ۵- آتل تمام تنه ۶- آتل نیم تنه ۷- انواع برانکار ( ساده . چرخدار کوچک، چرخدار بزرگ، سبدی، تاشو ساده، کوهستان) ۸- کیف احیا ۹-دستگاه زنده یاب ۱۰- تخت بیمار ۱۱- پاراوان ج) تجهیزات نجات: همانطور که می دانید در بعضی از موقعیتهای خاص در اثر حوادث، ابتدا نیاز به یک سری عملیاتهای نجات و تجهیزات خاص می باشد تا ما بتوانیم یک عملیات امدادی مؤثر را انجام دهیم، که لزوم آن شناخت و آشنایی با ابزار نجات است که با توجه به کاربرد، به دسته های زیر تقسیم می شوند: ج-۱: ابزار ایمنی و هشدار: شما بعنوان یک امدادگر باید بدانید که اگر بر اثر بی احتیاطی و عدم استفاده از ابزار مناسب آسیب ببینید، مشکلات زیادی را برای خود و دیگر پرسنل امدادی بوجود می آورید، و توانائی لازم را جهت انجام عملیات از دست می دهید، پس همیشه قبل از شروع هر عملیات امداد و نجات ابتدا اقدامات لازم جهت ایمنی خودتان و مصدومین و دیگران را فراهم کنید. لباش ضد گاز با متعلقات، لباس ضد اسید، لباس کامل ضد اشعه، لباش ضد رادیو اکتیو، لباس کار، کلاه ایمنی، کفش ایمنی، عینک ایمنی، دستکشهای ایمنی، نقاب ایمنی، نوار ایمنی و خطر، کمربند ایمنی، مخروط شبرنگ، دستکش ضد ولتاژ، جلیقه فسفری، انواع ماسک:(بخارات مضر، گرد و خاک، آلودگی محیط، گازهای سمی و خطرناک، مجهز به سیلندر هوای فشرده، بلومان)،تابلوهای اعلام خطر(دستی و ثابت)، چراغ گردان و چشمک زن، بلند گو دستی، گوشی کم کننده صدا، دستگاه آزمایش گاز محیط، دستگاه آزمایش رادیو اکتیو محیط، کابل بر، فیوز کش، ولتاژ متر، ملاقه دسته بلند، چنگال بزرگ، قلاب نوک تیز، نوارچسب پهن، گوه، باند قیری، تخته های تثبیت وسایل ناپایدار، ابر بزرگ مستطیلی. ج-۲: ابزار روشنایی: از دلائلی که باعث می شود تا ما نتوانیم طبق استاندارد های تعیین شده کار نمائیم، نبود نور کافی محیط می باشد، و بسیار مهم است که ما برای تمام عملیاتهایمان پیش بینی این مسئله را انجام دهیم. چراغ قوه (با باطری و لامپ اضافی)، چراغ هالوژنه، پرژکتور ثابت، پرژکتور دستی، پرژکتور مه شکن، هدلامپ(چراغ پیشانی)، چراغ روشنایی گازی، پیک نیک (باکپسول و توری اضافی)، چراغ روشنایی گازی بزرگ. ج-۳: ابزار سبک دستبابی به مصدوم: این دسته از ابزار جهت عملیات رها سازی و دستیابی به مصدوم مورد استفاده قرار می گیرند، از خصوصیات این ابزار میتوان به فراوانی، قابل دسترس بودن، تعمیر و تأمین مجدد آسان، کم حجم بودن، قابل حمل بودن، و کم هزینه بودن آنها اشاره کرد. دیلم(کوچک، بزرگ، متوسط)، پتک(سنگین، سبک)، تبر(کوچک، بزرگ)، تبرچندمنظوره، تایلیور، جک، طناب نجات، پلکان تاشو، قیچی فولادبر، بیل، بیلچه امدادی، کلنگ، سمبه، اره آهن بر، قلم تیزبر.
ج-۴: ابزار نیمه سنگین دستیابی به مصدوم: این دسته از ابزار کارائی بسیار بالایی را جهت انجام عملیاتهای رهاسازی و نجات دارند، ولی تمام آنها معمولاًپرحجم و حمل آنها نیاز به ماشینهای جداگانه ای بجز آمبولانس را دارد که به آنها ماشینهای نجات می گویند. ابزار هیدرولیک: (موتور، جک، فک، قیچی و شلنگهای رابط)، ابزار برش یا سری برنال: (کپسول اکسیژن، کپسول گاز استیلن، کپسول گاز مایع، فندک، سری برش)، سنگ فرز، اره برقی یا بنزینی، ابزار جرثقیل: (جرثقیلهای دستی، تیفر، چین بلاک، وینچ، اهرم زنجیری، قرقره ساده و مرکب، انواع قلاب، طناب پنبه ای و نخی)، کیسه های نجات: (کیسه های ۷تایی یا۹تایی، کپسول اکسیژن، شلنگهای رابط، که از ۵/۱تا ۶۵تن را از زمین بلند می کنند)، انواع جکهای بزرگ بالا برنده، دستگاههای زنده یاب: (مدل اورتانگسگرات یا A082، مدل اوربیفونORBIPHON). ج-۵: ابزار آبگیری و آبدهی: این دسته از وسایل جهت تخلیه یا انتقال آب و مواد مایع دیگر مورد استفاده قرار می گیرند. پمپهای (آب کش، لجن کش، کف کش، اسید کش)، شلنگهای رابط از معمولی تا فشار قوی، اکاتور، تانکرهای آب از مخازن ۹۰۰ لیتری ثابت تا ۵۰۰۰ لیتری چرخدار و ۲۵ هزار لیتری ماشینی. ج-۶: ابزار تعمیر سبک: جعبه ابزار کامل، کابلهای رابط، بکسل(طنابی، سیمی، نواری). ج-۷: ابزار اطفاء حریق: خاموش کننده های دستی: (پودر و هوای خشک، پودر و گاز، گاز CO2 ، کف- هالوژنه، آب و گاز )، پتوی نسوز، سطل آتش نشانی، انواع سیستمهای ثابت اطفاء حریق و اعلام خطر حریق. ج-۸: ابزار غواصی: لباس کامل ضد فشار (تابستانه و زمستانه)، کپسول اکسیژن، گیج اکسیژن (دیمن وال)، کفش غواصی(فین)، اشنوگل، فشارسنج، قطب نما، ساعت، دستکش، ماسک، کلاه، جوراب، خنجر.  ج-۹: تجهیزات کوهستان (کوهنوردی، سنگنوردی): تجهیزات کوهنوردی:  کوله پشتی(یک روزه، چند روزه)، کیسه خواب، کفش(از مدل سبک کوهپیمائی تا مدل سنگین جهت برف)، کفش کوه اسکی، لباس پر(کت، شلوار، جوراب، دستکش)، لباس گرتکس، کلاه بوران، عینک (بوران، برف)، کلنگ، گرامپون، مینی گرامپون، پانچو، گتر، چادر، چراغ قوه، قطب نما.  
انسانها در طول حیات خود همواره در معرض خطرات و حوادث بوده اند.گسترش شهرنشینی ، پیشرفت علم و صنعت گرچه باعث افزایش حوادث شده اما توانایی انسان را در پیشگیری و رویارویی  با  حوادث نیزافزایش داده است. حوادثی که سالیانه جان هزاران نفر را در دنیا می گیرند ، به چندین هزار نفر آسیب وارد می کنند و هزینه های بسیاری را به جامعه ها وارد می کنند .   حوادث چون دشمنی قهار تمامیت ارضی و کیان ملی  کشورها را تهدید می کنند و جان انسانها را می گیرند . لذا همه دولتها برای حفظ امنیت و سلامت شهروندان  و جامعه می کوشند تا توان خود را در برخورد با حوادث افزایش دهند، تا هنگام حادثه بتوانند از جامعه و کشورشان دفاع کنند.کمک به آسیب دیدگان و بازماندگان حوادث جدای وظیفه انسانی که بر عهده همه (هم دولت و هم ملت) می باشد،نقش به سزایی در تامین امنیت  و سلامت جامعه دارد . ضمن اینکه کمک رسانی به موقع و اصولی نقش مهمی در کاهش تلفات و عوارض این حوادث  و نقش به سزایی در کاهش هزینه های بعدی دارد . حوادث و کشور ما   کشور ما یکی از کشورهای حادثه خیز دنیا است . هر بیست و پنج دقیقه یک نفر در اثر تصادف در ایران می میرد . روزانه  صدها نفر در تصادفات شهری و جاده ای  گرفتار می شوند . هر سال صدها نفر در آبهای کشور غرق می شوند . مرتب اخبار مشکلات و مرگ ومیر کوهنوردان شنیده می شود . قرار گرفتن ایران روی خط زلزله باعث شده تا هر از گاهی زلزله ای میهب بخشی از کشور را بلرزاند . همه ساله روستاها و شهر های بسیاری از کشورما در معرض سیل قرار دارد.به این همه باید ماشینها و جاده های غیر استاندارد و نا ایمن ، ساختمانهای غیر مقاوم ٬ ساخت و ساز های غیر اصولی و… را نیز اضافه کرد. یاری رساندن به کسانی که در اثر حادثه نیازمند کمک هستند را امداد گویند. مثل دادن غذا و اسکان بازماندگان زلزله . به مجموعه اقداماتی که برای رهایی و خروج یک مصدوم از صحنه حادثه انجام می شود ، نجات می گویند . مثل خارج کردن مصدوم از میان لاشه ماشینهای تصادفی ،نجات یک نفر از زیر آوار،نجات یک غریق در دریا ، پیدا کردن کسی در کوه . همه و همه مثالهایی از امداد و نجات هستند. امداد ونجات شاخه های مختلفی دارد از جمله : آب و سیلاب – آوار – جاده – کوه. اهمیت امداد و نجات در حوادث   هنگام بروز حادثه تعدادی از افراد دردم جان می دهند اما عده ای نیز زنده می مانند،اما در صحنه حادثه درگیر می شوند. مانند کسانی که بعد از زلزله زیر آوار می مانند ،یا کسانی که زیر بهمن مدفون می شوند و … . مهم ترین کار بعد از حادثه دسترسی به این افراد  و خروج آنها از صحنه حادثه است . قبل از اینکه جانشان را از دست بدهند و بدون اینکه آسیب جدیدی ایجاد شود . و این وظیفه نیروهای امدادی است . همانگونه  که می بینید زمان در انجام این وظیفه نقش مهمی دارد . نیروهای آموزش دیده و مجهز در کاهش تلفات و عوارض حوادث نقش به سزایی دارند و بسیار تاثیر گذارند.